| |
O Período Embrionário (As Primeiras 8 Semanas)
Desenvolvimento Embrionário: As Primeiras 4 Semanas
Capítulo 3 Fertilização
|
| |
| Biyolocîkî bipeyvî,
"human development
di fertilizationê de"
gava mer û jin
her yeki ji wan 23 e
kromozomên xwe anîn ba hev
bi yek kirina reproductive
cellên xwe destpê dike.
Reproductive cella jin re
pir caran "hek (egg)" tl gotin
lê terîma rast oocyte e.
Dîsa, reproductive cellîn
mer jî wekî
"sperm" tê zanîn
lê terîma rast spermatozoon e.
Dû berdana oocyte
ji ovarya jinikê
ku ev proses rê ovulation tê gotin,
oocyte û spermatozoon
tevli hev dibin
li hindura uterine tubes,
ku pir caran wekî
Fallopian tubes tê nav kirin.
Uterine tubes ovariyên jinikê,
digel uterus yan jî womba wê
gire dide.
Ev single-celled embrîyo
wekî zîgot tê nav kirin,
ku maneya wê "yoked yan
joined together" e.
|
Capítulo 4 DNA, divisão celular e Fator Inicial da Gravidez (EPF)
|
| |
| 46 kromozomên zigotê
çaya yekemîna
temammîya genetic blueprinta
bêhempe ya sexsê teze
temsîl dike.
Ev palan serekî
hindura tightly coiled
molecules DNA tê gotin.
Ewana hîndekarîyên nû
jibo pêsketina hemi bedenê
muhtewa dikin.
Molekulên DNA disibe
derenceya (sêlim)badayî
ku wekî double helix tê nas kirin.
Pêlingên derenceyê ji
molekulên cotî, yan jî
bingehîn ku guanine, osine, cytadenine
û thymine tên gotin, hatine ava kirin.
|
| Guanine pair tenê bi
cytosine re,
û adenine bi thymine re.
Li her hucreyekî mirovan
bi qasî 3 milyar
ji van cotên binhegîn hene.
DNA ya her hucreyê
xwedî gellek agahî ne
ku, eger mirov wan agahî bexe
ser kaxizê,
bi list kirina her tîpa pesîn
ya her bingehê
ji 1.5 mîlyon pirtir
rupelên nivîs hewce ye!
Ku dawî ji dawî bicîh bikî,
DNAye ku li hucreyeki tenêya mirovan
Qasî 3 1/3 feet
yan jî 1 metre dipîve.
|
| Ku me bikanîya hemi
DNA vekira
li nav 100 trîlyon
hucreyên gihîstîyê,
ew, dikanî ji
63 mîlyaran direjtir bibûya
Ev dûrahî, ji dine heta
Roj û vegerên digehje
bi qasî 340 caran.
|
| Hema hema ji 24 heta 30
Seetên pistî fertilizationê,
zîgot perçe bûna xwe
ya yekan temam dike.
Dema vê prosesê mitosîsê,
yek hucre dibe du perçe,
du dibe çar û wisa berdwam dike.
|
| Du 24 yanjî 48 seetên ku
pistî fertilization destpê dike,
hemîletî dîtina hormonekî kane bê erê
kirin
ku jî re "faktora hemîletîya berwext"
li nav xwîna dayik tê gotin.
|
Capítulo 5 Estágios Iniciais (Mórula e Blastocisto) e Células Tronco
|
| |
| Heta 3 yan jî 4 rojên
Pistî fertilizationê,
hucreyên embîrîyo yên perçe dibin
sikilekî giloverî digire
û embîrîyo wekîand
morula tê nav kirin.
Heta rojên 4 û 5, valahîyek
li hundira vê gogê hucreyan
û wê çaxê embîrîyo
wekî blastocyst tê nav kirin.
Hucreyên li hindura
blastocyst
wekî perçeya nav hucreyê
tê nav kirin
û heta serî, beden
û bastûrên din
ku ji mirovê pêsketî re jîndarî ye
direj dibin.
Hucreyên li nav
perçeya nav hucreyê wekî
hucreyên kok yên embrîyonîk tên nav
kirin çimkî qabîlîyeta wan heye ku
her yek ji pirtirî 200 rengên hucreyan,
ku bedena mirovan de
hene, ava bikin.
|
Capítulo 6 1 a 1½ Semanas: Implantação e Gonadotrofina Coriônica Humana (hCG)
|
| Pistî revîtîya jêr
Ber bi tupê rahîmê,
embîrîyoya zutir
xwe xwe ber bi
diwara navxweyî ya rahîma dayik
bi cîh dike.
Ji vê prosesê re Implantation tê gotin,
ku rojê 6an destpê dike
û 10 yan jî 12 rojên
pistî fertilizationê diqede.
Hucreyên ji embîrîyoya gir dibe
Destbi afirandina hormonekî dikin
ku jê re human chorionic
gonadotropin yan jî HCG tê gotin,
ku ew madde, ji alîya piranîya
testên hemîletîyê, tê tesbît kirin.
HCG hormonên dayiktîyê birêve dibe
ku adet dîtîna normal (menstrual cycle)
bisekinîne,
û rê bide hemîletîyê ku berdewam bike.
|
Capítulo 7 A Placenta e o Cordão Umbilical
|
| Pistî împlanteteysin,
hucreyên li dervayê
blastocystê
heta besek ji bastura ku placenta tê gotin
direj dibe,
ku wekî interface kar dike
li navbera sistema dayîktîyê
û sîstema çerxîya embrîyonîk.
Placenta oksîjena dayîktîyê,
xwarinan, hormonan
û dermanên jibo
pêsketina mirovê belav dike;
gîs berhemên bêkêr daveje;
û rê nade xwîna dayiktîyê
ku tevli xwîna
embrîyo û fetus bike.
Placenta her wiha
Hormonan diafrîne
û berdewamîya germahîya bedenê û
embrîyonîk peyda dike
ku bi hindikî zedeyî
germahîya dayikê ye.
Placenta, digel mirovê ,
bi rîya damarên weriskê nawikê ragihîne
peywendî çedike.
Sîyana pistgirîya jiyanê ya
placenta bi wan cîhazên ku
besên sexbirîya tîndar li nexwesxaneyên
modern dikane pêsbazî bike.
|
Capítulo 8 Nutrição e Proteção
|
| |
| Heta hefta 1,
hucreyên perçeya nav hucreyê
du tebeqe ava dikin ku
wekî hypoblast û epiblast
tên nav kirin.
Hypoblast direj dibe
heta kîsika zer (yolk sac),
ku yek ji bastûran e ku
dayik xwarinan ji
embrîyoya zutir re peyda dike.
Hucreyên ji epiblast çermik(membrane)
ava dikin ku navê wê amnion e,
ku li hindura wê, embrîyo
û pase jî fetus
çedibe heta dayîkbunê.
|
Capítulo 9 2 a 4 Semanas: Camadas Germinativas e Formação de Órgãos
|
| |
| Heta nezîkî 2 1/2 hefteyan,
epiblast 3 tissueyên taybet
yan jî tebeqeyên mokrobê,
ku wekî ectoderm,,
endoderm,
û mesoderm, tên nav kirin
ava dike.
Ectoderm xwe direjî gellek
bistorên ku
tê de mejî,
spinal cord,
reh (nerves),
çerm (skin),
neynuk,
û por jî hene, dike.
Endoderm astara sîstema
bêhndanê (respiratory) û herema
hezim kirinê (digestive tract) pek tîne,
û perçeyên organên
serekî diafrîne, wekî
kezeba res
û pankreas diafrîne.
Mesoderm dil,
girçukan,
hestiyan,
kirtik (cartilage),
masûlkeyan (muscles),
hucreyên xwînê,
û bistorên din pêk tîne.
|
| Heta 3 hefteyan
mejî ji 3 perçeyên
girîng re dabes dibe
ji wan re forebrain,
midbrain,
û hindbrain tê gotin.
Pêsketina sîstemên respiratory
û digestive
ji di rê de ye.
|
| Gava hucreyên xwînê yên pêsîn
li nav kîsika zer(yolk sac)xwanê dibin,
damarên xwînê
li seranser embrîyo pêk tînin,
û tubular heart derdikeve holê.
Hema hema yekser,
dilê ku pir zû mezin dibe
xwe xwe wekî
odeyên serî xwe dipeçîne
û destbi pês ketin dike.
Dil, 3 hefte û rojek
pistî fertilizationê
destbi ledanê dike.
Circulatory system
Sîstema bedenê ya yekan e,
yan grubek ji organên giredayî ye,
jibo ser ketina rewsa fonksîyonel.
|
Capítulo 10 3 a 4 Semanas: O Dobramento do Embrião
|
| |
| Navbera heftê 3 û 4 an,
plana bedenê derdikeve holê
ku mejî,
spinal cord,
û dilê embrîyo
dikanin bi hesanî nas nasîn
ligel yolk sac.
Mezib nûna zû dibe sedema
peçendina embrîyo.
Ev proses perçekî
yolk sac
bi astara
sîstema hezim kirinê dizelqîne
û valahîyên singe
û zikê mirovê pês dikeve,
ava dike.
|
