| |
O Período Embrionário (As Primeiras 8 Semanas)
Desenvolvimento Embrionário: As Primeiras 4 Semanas
Capítulo 3 Fertilização
|
| |
| Ibinyabuzima biragaragara,
"Ikiremwa muntu gitangira
Im ibereho yawo magihe cyo gusama."
ni mugihe umugore n'umugabo
iyo bahuje intanga 23
za buri wese
mugihe cyo kuryamana
igehe intanga zihura.
Intanga zibyara z'umugore
muri rusange zitwa "igi"
Ariko uhamba rikwiriye
Na'masohoro.
Nkuko intanga zibyara
z'umugabo
muri rusange zitwa "amasohoro"
ariko ijambo rikoreshwa
ni intanga.
Imbuto z'umugore iyo zisohotse
nirwo urutonde rwitwa amagi,
igi n'amasohoro bihuriye
muri umwe mu miheha
y'inyababyeyi,
aribyo akenshi bishyira
imiheha ishashe.
Imiheha y'inyababyeyi
ijyana intanga z'umugore
mu kiziba cy'inda cyangwa
mu gitereko cyayo.
Akaburungu kamwe iyo
kagitangira niko kiswe isoro,
aribyo bisobanura "bibiri
byafatanye hamwe."
|
Capítulo 4 DNA, divisão celular e Fator Inicial da Gravidez (EPF)
|
| |
| Isoro z'uturondorondo 46
ihwanye ni intera imwe
rukumbi ya mbere
nshyashya yuzuye y'umuntu
ku giti cye muburyo buziguye.
Iryo teganya mirambi
Ryi carya
rigwatiriye kuburyo rizengurutse
utubumbe twitwa DNA.
Tuba dufite amabwiriza
y'amajyambere
y'umubiri wose.
Utuburungu twa DNA
tuba tumeze nk'urwego rujegajega
tugaragara nk'uruboho
ruboshye kabiri.
Intera z'urwego zibazifite
Utburungu tubiri tubiri
cyangwa dushingiye kucyo bise
ishingiro,
ibifite isukari, imboga, n'inyama.
|
| Ibifite isukari bibiri byonyine
biba mumaraso,
n'ibikomoka kumboga no ku nyama.
Buri mubiri w'umuntu
ugizwe n'utuburungu
tugera kuri miriyardi 3
tukagenda ari tubiri tubiri.
Akaburungu kamwe gusa ka DNA
kaba gafite inkuru zitabarika
Kuboryo izo nkuru iyo ziza
Kwandikwa mu magambo,
n'iyo haza gukoreshwa inyuguti
imwe gusa ibanza ya buri jambo
hakenerwa amapaji arenze
miriyoni 1.5,y'ibyanditswe
Iyo gapimwe uko kangana
akaburungu kamwe ka DNA k'umuntu
gapima santimetero 100
cyangwa metero 1.
|
| Iyo twakuraho
ibyizingiye byose kuri DNA
mu tuburungu trillion 100
tw'umuntu mukuru,
twakwira ahantu hareshya
n'ibirometero miriyaridi 63.
Ubwo burebure buhwanye no kuva
kw'isi kujya ku zuba no kugaruka
inshuro 340.
|
| Ni hafi amasaha 24 kugeza
kuri 30 nyuma yo gutera intanga,
isoro ryigabanyamo ubwa mbere.
Muri urwo rutonde
rw'urujya n'uruza,
akaburungu kamwe kicamo kabiri,
kabiri kichamo ishuro 4 nuko…
|
| Nyuma y'amasaha 24 kugeza
kuri 48 intanga zitewe,
ubuhanga bushobora kwemeza
ko umugore atwite
ibyo bitwa "ikimenyesho cyo
gutwita" mu maraso y'umubyeyi.
|
Capítulo 5 Estágios Iniciais (Mórula e Blastocisto) e Células Tronco
|
| |
| Nyuma y'iminsi 3 kugeza kuri 4
nyuma yo gutera intanga,
utubumbe twigabanyijemo hagaragara
akabumbe gasa n'uruziga
ako kabumbe rero
niko kitwa morula.
Hagati y'iminsi 4 n'5, haboneka
akobo mutubumbe tume nk'umupira
iyo sura igitangira
niyo yitwa isoro.
Utuburungu imbere mu isoro
twitwa akabumbe k'imbere kanini
niko gatuma umutwe, umubiri,
n'izindi ngingo bikura
ni ngombwa mu mibereho y'umuntu.
Utuburungu imbere
mu kabumbe kanini
twitwa utubumbe fatizo
kubera ko dushobora
kamwe ukwako gashobora
kuvamo utubumbe tugeze kuri 200
turimo umubiri w'umuntu.
|
Capítulo 6 1 a 1½ Semanas: Implantação e Gonadotrofina Coriônica Humana (hCG)
|
| Nyuma yo kugenda
mu miheha y'inyababyeyi
akabumbe kishyira ubwako
mu rukuta rw'imbere
rw'ikiziba cy'inda y'umubyeyi.
Urwo rutonde, rwitwa
gushimangira, rutangira iminsi 6
rukarangira hagati y'iminsi
10 na 12 intanga zatewe.
Bitewe n'imikurire y'utuburungu
tw'ibanze hatangira ibimenyetso
byitwa chorionic, gonadotropin,
cyangwa hCG.
Ayo niyo mazina y'ibiboneka
iyo basuzumye utwite.
HCG nibyo biranga umubyeyi
kutongera kujya mu mihango
isanzwe ya buri kwezi
bituma inda ikura.
|
Capítulo 7 A Placenta e o Cordão Umbilical
|
| Ishimangira ribaye,
utubumbe turi
iruhande rwa blastocyst
duha ingobyi kwaguka,
ariyo iba iri hagati
y'ibiri munda n'umwana.
Ingobyi iha umwana
umwuka ahumeka, n'ibimutunga,
ibyubaka umubiri, n'imiti
kugira ngo umubiri ukure;
imukuriraho imyanda yose;
irinda umwana amaraso ye
kutivanga n'amaraso
y'insobane n'ay'isoro.
Ingobyi itanga kandi
ibimenyetso
ikagira kandi ibipimo
by'ubushyuhe n'ubukonje
burutaho gato
ubw'umubyeyi we.
Ingobyi ikorana
n'imikurire y'ikiremwa
binyuze mu mitsi
y'umukondo.
Ubuzima bw'umubyeyi nibwo
buha imbaraga ingobyi
zirwanya indwara duhura nazo
mu bitaro by'iki gihe.
|
Capítulo 8 Nutrição e Proteção
|
| |
| Mugihe cy'icyumweru 1,
utuburungu tw'imbere
mu kabumbe kanini
dukora bugenzi bwatwo bubiri
twiswe
imirongo y'imbere no hasi
n'igaragara hanze.
Hypoblast niyo ituma
umuhondo w'igi ukura
ariwo ufite uburyo umubyeyi
agaburiramo
aho umwana atangirira.
Utuburungu tuva kuri epiblast
dukora
icyitwa amnion (urukoko rukomeye)
arimo isoro
na kera hazaza igi
rizakura kugeza kubyara.
|
Capítulo 9 2 a 4 Semanas: Camadas Germinativas e Formação de Órgãos
|
| |
| Mugihe hafi ibyumweru 2 1/2
epiblast iba yarabaye
impu 3 zidasanzwe,
cyangwa nk'imbuto ifite
uruhumbu,
yiswe uruhu rw'inyuma,
uruhu rw'imbere,
n'uruhu rw'imbere cyane.
Uruhu rw'inyuma
nirwo rutuma byose bikura
harimo n'ubwonko,
urura rw'izinze,
ubuzima,
uruhu,
inzara,
n'umusatsi.
Uruhu rw'imbere nirwo rutanga
uburyo bwo guhumeka
n'uburyo bwo gustya ibiryo,
nirwo rutuma ibihimba
byinshi by'umubiri
nk'umwijima
ndetse n'urwagashya bikura.
Uruhu rw'imbere cyane rugize
umutima, impyiko,
amagufwa,
ingingo
inyama z'umubiri,
utuburungu tw'amaraso
n'ibindi bihimba by'umubiri.
|
| Mugihe cy'ibyumweru 3
ubwonko buba bugabanyijemo
ibice bitatu by'ibanze
byitwa ubwonko bubanza,
ubwonko bwo hagati,
n'ubwonko bw'inyuma.
Iterambere ry'uburyo
bwo guhumeka no gustya ibiryo
riba naryo ryaratangiye.
|
| Nkuko utuburungu twa mbere
tw'amaraso
tugaragara mu muhondo w'igi,
imitsi y'amaraso ikora
isoro
n'imiheha y'umutima ikagarara.
Ni nkako kanya,
umutima ukura vuba
wishyira mu gitereko wonyine
nkaho uri mu byumba
bitandukanye
ugatangira gukura.
Umutima utangira gutera
hashize ibyumweru 3 n'umunsi 1
nyuma yo gutera intanga.
Habanza gukora uburyo
umubiri ugaburirwa,
cyangwa uburyo rusange buhuza
ibigize umubiri,
kugira ngo umubiri
ubashe gukora.
|
Capítulo 10 3 a 4 Semanas: O Dobramento do Embrião
|
| |
| Hagati y'ibyumweru 3 na 4,
umubiri utanga imigambi yawo
nk'ubwonko,
urura rw'izinze,
n'umutima kimwe n'igi
bigaragara kuburyo bworoshye
hamwe n'umuhondo w'igi.
Gukura vuba bitera
igi kugenda riyoyoka.
Urwo rutonde rujyana
n'umuhondo w'igi
mu murongo umwe
n'uburyo umubiri ustya ibiryo
ukanakora igituza
n'imyobo y'inda
mu rwego
rw'imikurire y'umuntu.
|
